Bilgisayar dilleri ve doğal diller: Bilgisayar dilleri doğal dillerin fonksiyonlarını ne kadar yerine getirebilirler?

Dil; kültür, din ve coğrafya birliğini sağlamış bir milletin etrafındaki hareketleri, özünde sahip olduğu karakterize özellikler ve sesler yardımıyla dile getirmesidir. Bir milleti bir arada tutan en eski kolondur. Dil sadece ses bir yığındansa bir amacı olan, içine ait olduğu milletin kültürü bulunduran, kendine has matematiği olan komplike, taklidi olmayan bir çıktıdır. Dilin doğma amacı iletişimdir. Doğada duyulan seslerin taklidi ile ileride komplike bir sistemi olacak olan dillerin temel bir ihtiyaçtan dolayı meydana geldiği, bu kanının kabulüyle birlikte dillerin “doğal” birer organizma olarak alanın uzmanları tarafından kabul görmüşlerdir. İletişim ihtiyacı ile insanın etrafında gördüğü hareket ve oluşumları kendi duygusunu katarak aktarma çabası olan dillerin, bilgisayarda insanlar tarafından bilinçli oluşturulan suni dillerin, kullanım yaygınlığının teknoloji nedeniyle artmasıyla, potansiyel bir dil olma olasılığı da doğmuştur.

Konuşma dillerinin de zamanın ihtiyaçları nedeniyle oluşması gibi, teknoloji çağının ve bu çağın ihtiyaçları için yapılandırılmaya başlayan bilgisayar dillerinin, kullanım yerleri ve yayılımının da bu ihtiyaçların doğrultusunda genişleyeceği kaçınılmazdır.

(Arbesman, 2021)’ın İngilizce’yi bazen makine kodu gibi (adım adım talimatlar veya kullanıcı arayüzü metin dizeleri gibi) kullanılabileceğine dair açıklamalarına ek olarak (Xiao Liu, 2018)’nun “Doğal Dilden Programlama Dili” adını verdikleri araştırmalarında da doğal dil ve programlama dilleri arasındaki benzerlik ve farklıları önemli açıklamalarda bulunulmuştur. Bu sonuçlara ek olarak (Chantel S. Prat, 2020)’ın deneyinde, modern programlama dillerini öğrenmenin yetişkinlikte ikinci "doğal" dil öğrenimine benzediği hipotezinin doğru orantılı olduğu kanıtlanmıştır. Bu araştırmalar ölçeğinde, doğal dillerinde programlama dilleri üzerinde etki sahibi olduğu vurgulanmıştır.

Program dillerinin kullanılma amacı doğrultusunda doğal diller gibi iletişim ve birçok fonksiyona sahiptir. Doğal dillerin ana amacı olan iletişimi kurma ihtiyacı aynı şekilde bilgisayar dilleri ile de sağlanabilmektedir. Bilgisayar dillerinden en yaygın olan Python’un print(“I’m going to the school”) yazılıp çıktısı alınmasıyla, aynı iletinin, taşıyıcının kanallar yardımıyla (I’m going to the school) sözlü bir çıktı vermesi iletişim açısından ikisinin de iletiyi başarılı şekilde iletebildiği anlamına gelmektedir. Aynı zamanda doğal dillerin sahip olduğu sistematik gruplardan olan gramatik(söz dizimi), programlama dillerinde de örneğine rastlanılabilir bir özelliktir. Örneğin, Rusça’da -Ben mutluyum- ifadesini ifade edebilmek için (Я счастлив./ Я счастлива.) ifadeleri kullanılır. Ancak “счастлив” fiilinin cümleyi kuran kişinin kadın veya erkek olmasına bağlı olarak счастлива ya da счастлив olması dilin söz dizimiyle ilgilidir ve programlama dillerinde ise bunu örneklendirebiliriz. Programlama dillerinde ise söz dizimine benzer kod ve bu kodların yazımına dair kalıplaşmış kesin ve değiştirilemez kuralları vardır.

Bilgisayar dilleriyle yazılı iletişim mümkün olsa da sözlü iletişimde bilgisayar dilleri henüz yer almamıştır. Bu yönleriyle bilgisayar dillerinin rakamlara benzer semboller kullanılan işaret dillerine olan benzerliğinin daha yakın olduğu söylenebilmektedir.

Suni bilgisayar dillerinin, doğal dillerin sahip olduğu fonksiyonları ne kapsamda gösterip göstermediğini irdelemek için bu makalede literatür taraması kullanılarak nitel analizlere başvurulmuştur. Teknolojinin dili, bilgisayar dillerinin bir dil olarak fonksiyon gösterme becerisini iki ayrı alanda yapılan geçmiş görüş ve makalelerin incelenmesiyle oluşturulmuştur.

Bilgisayar dillerinin kuruluş ve kullanış amaçlarıyla doğal dillerle yakın bir ilişki göstermesiyle birlikte rakamsal bir dilin günümüzde doğal diller gibi iletişimi sağlaması ön görülmesi uzakta olsa imkansız değildir. “Fortran” programlama dilini tasarlayan dil bilimci John Backus ve “Bash” programlama dilini üreten dil bilimci Peter J. Bentley gibi dil bilimcilerin bu alanla ilgili çalışmalarının artacağı öngörülmüştür. Gelecekte teknolojinin girdiği tüm alanlarda kendisini gösterecek olan programlama dillerinin yayılmasıyla birlikte, doğal dillerin fonksiyonlarının programlama dilleriyle daha çok ilişkilendirilip, rakamsal dillerin de bir dil olarak kategorileşmesi mümkündür.

Bilgisayar dillerinin doğal dillerle benzer amaçla oluşmasına rağmen kullanım alanlarının gündelik hayata entegre edilmesi olasılığı uzaktır. Bu nedenle bilgisayar dillerinin yapı ve oluşturma bakımından doğal dillerle aynı kategoride olabilmelerine karşı kullanımları sözsüz iletişimle sınırlanmıştır.

Bu bağlamda, teknolojinin dili olan programlama dillerinin, doğal oluşmuş dillere nazaran kullanım alanı sadece sözsüz iletişimle sınırlı olmasıyla birlikte amaç ve iletişimi sağlama açısından birbirlerine benzerler ki bu ikisinde bir dil yapar. İşaret dillerine, oluşturulma ve kullanılan semboller açısından daha yakın olması ve bu benzerlikten dolayı gelecekte işaret dilleriyle aynı aileden sayılma olasılığı vardır. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte ileride insanların bilgisayar ortamları dışında da bu rakamsal ifadeleri konuşma ihtiyaçları için kullanılabilirliği sorusu dil bilimciler içinde çığır açacak bir cevap olacaktır.

Referanslar

• Arbesman, S. (2021, Ekim 25). Cabinet of Wonders. Cabinet of Wonders.

• Chantel S. Prat, T. M.-H. (2020, Mart 02). Relating Natural Language Aptitude to Individual Differences in Learning Programming Languages. Scientific Reports.

• Xiao Liu, D. W. (2018). From Natural Language to Programming Language. USA, Pennsylvania, Pennsylvania State University.