Sosyal Medya Kullanıcıları ve Sahte Haberler: Sosyal Medyada Bilgiye Erişim ve Dijital Yeterliliklerin Rolü

Sahte haberler nedir ve teknoloji ile ne alakaları vardır?

Dijital çağda teknolojinin ve medyanın gelişmesi ile birlikte karşımıza birçok sahte haberler ve bilgiler çıkmaktadır. Bunlar insanların hayatlarını nasıl ve ne şekilde etkiler? Teknolojinin ve medyanın gelişmesiyle ne kadar alaklıdır ve medya ve teknolojiye ne tür etkileri vardır?

Sosyal medyanın günlük hayatımızda yer edinmesiyle birlikte sahte haberlerin çoğaldığını söyleyebiliriz.

Sosyal medya platformlarının kullanıcıların ilgi alanlarına ve geçmiş etkileşimlerine göre kişiselleştirilmiş içerik sunması kullanıcıların daha önce etkileşimde bulundukları türdeki içerikleri kaşılarına çıkartarak sahte haberlerin daha fazla kullanıcıya ulaşmasını kolaylaştırmaktdır.

Sosyal medyadaki sahte haberler ve paylaşımların hem insanlara hem de markalara karşı ciddi kötü etkileri vardır.

Sosyal medyadaki sahte haberlerin kötü etkilerine rağmen insanların neden hala paylaşmaya devam ettikleri konusunda ortada pek bir bilgi bulunmamaktadır.

Newhoff (2018), insanların sahte haberleri isteyerek veya istemeden neden paylaştıklarını daha iyi anlamak için, sosyolojik veya psikolojik araştırmaların kesinlikle gerekli olduğunu savunmaktadır.

Güncel çalışmalar, sosyal medyanın olumsuz yönleri ve sosyal medya kullanıcılarının sahte haber paylaşma eğilimleri arasındaki gözlemsel ilişkileri araştırarak bu konudaki boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. Sosyal medya kullanımına bağlı belirli davranışlar ve eğilimler tespit edilerek tüketicilerin sahte haber paylaşma davranışlarına ilişkin bir model oluşturulmuştur. [1]

Aralık 2016'da Pew Araştırma Merkezi tarafından yapılan bir araştırma, ABD'li yetişkinlerin yaklaşık üçte ikisinin (%64) sahte haberlerin güncel olaylar ve konular hakkındaki temel bilgiler konusunda ciddi bir kafa karışıklığı oluşturduğunu düşündüklerini göstermiştir. Ayrıca, %23'ü sosyal medyada bilerek veya bilmeyerek sahte bir haber paylaştığını kabul etmektedir. Sahte haberlerin nasıl yayıldığını ve ağ ortamında görüşleri nasıl etkilediğini anlamak, çalışmalarının odak [2]

Bu araştırmalar yapılırken kullanılan yöntemlerden birisi

Sahte haberleri bulup yayan kişileri tespit etmektir. Diğer bir yöntem ise sosyal medyada veya özel olarak araştırmalar için hazırlanmış olan anketlerdir.

Bulunan bulgular genel olarak yaşlı kesimin sahte haberlere inanma oranının yüksek olduğunu göstermektedir.

Stanford Üniversitesi'nin "Stanford History Education Group (SHEG)" tarafından yürütülen "Civic Online Reasoning" çalışması ile bu konuda yapılan araştırmalara göre gençlerin de sahte haberleri fark etme ve doğru bilgiyi ayırt etme konusunda daha bilinçli oldukları fark edilmiştir.

Bulguların sonucuna göre, sosyal medyayı kullanan yaşlı kesime göre genç kesim sahte haberleri ayırt etme konusunda daha bilinçlidirler. Bu bulgu, gençlerin dijital yetkinlikleri ve bilgi erişimindeki avantajlarının sosyal medya kullanımında nasıl bir rol oynadığını göstermektedir. Özellikle genç kesimin teknoloji ve sosyal medya ile daha haşır neşir olmaları da bu bulgunun nedenlerinden birisi olarak gösterilebilir.

Peki yaşlı kesimin bu sahte haberlere inanıyor olmasını nasıl engelleyebiliriz? Bu konuda hala deneyler ve araştırmaların sürüyor olması ile birlikte kesinlikle yaşlı kesimin bilgilendirilmesi gereken oldukça ciddi bir konudur.

Daha çok anket ve araştırmalar yaparak bu konudaki bilgi ve deneyim açığını kapatıp özellikle yaşlı kesimi sosyal medyadaki sahte haberler konusunda hem sosyal medya kullanıcılarının hem sosyal medya içerik üreticilerinin hem de markalarının iyiliği ve sosyal medyayı en doğru şekilde kullanabilmek içim kesinlikle olabilecek en yakın zamanda bilinçlendirmek gerekmektedir. Bu sahte haberler her geçen gün sosyal medyayı sarmışken bizlerin yapabileceği şeylerden birisi çevremizdeki insanları bilinçlendiriyor olmamız olacaktır. Böylece biz de yapılan çalışmalara az da olsa katkıda bulunabilir ve sosyal medyayı en doğru şekilde kullanmaya yol açabiliriz.

Referanslar

[1]Aydın, F., & Karadağ, E. (2023). Dijital medya okuryazarlığı ve sosyal medya kullanımı: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Erciyes İletişim Dergisi, 10(2), 123-145. https://doi.org/10.21547/erciyesiletisim.1189483

[2] Bilgi University. (2023, June 1). Gençler ve sosyal medya: Pew Araştırma Merkezi anketlerinden elde edilen temel bulgular. Dijital Medya ve Çocuk. https://dijitalmedyavecocuk.bilgi.edu.tr/2023/06/01/gencler-ve-sosyal-medya-pew-arastirma-merkezianketlerinden-elde-edilen-temel-bulgular/